लोकसत्ता

गुरुवार, १८ ऑक्टोबर २०१२
इतिहासात आज दिनांक.. १८ ऑक्टोबर
१६७९महाराष्ट्रात आपल्या समुद्री सत्तेची पाळेमुळे रोवण्यासाठी आलेल्या इंग्रजांचे मराठय़ांच्या विरुद्ध दुसरे नाविक युद्ध झाले. इंग्रजांच्या रिव्हेंज या जहाजात १५ तोफा व दोनशे सैनिक बसले. ते खांदेरी बेट जिंकण्यास आले, परंतु मराठय़ांनी त्यांस पराभूत केले.
१७७७ जर्मन साहित्यिक हाइन्रिख फोन क्लाइस्ट यांचा जन्म. विचारप्रकटन व भावना यांबद्दलचा गाजलेला निबंध तसेच ८ दीर्घकथा त्यांनी लिहिल्या.
१९०६‘डिप्रेस्ड क्लासेस मिशन ऑफ इंडिया’ अर्थात भारतीय निराश्रित साह्यकारी मंडळी या संस्थेचे कामकाज सुरू झाले. महर्षी विठ्ठल रामजी शिंदे यांनी ही संस्था सुरू केली. शिंदे यांचे चरित्रकार सुहास कुलकर्णी लिहितात, या संस्थेमार्फत शिंदे यांनी अस्पृश्यता निवारणाचे प्रयत्न केले. समाजशास्त्रीय संशोधन करून ‘भारतीय अस्पृश्यतेचा प्रश्न’ हा ग्रंथ त्यांनी लिहिला. ‘अस्पृश्यता हे हिंदू धर्माला लागलेले विकृत फळ आहे.’ अशी मांडणी करून समकालीन सुधारकांनी व चळवळींनी अस्पृश्यता निर्मूलनाचा कार्यक्रम प्राधान्याने स्वीकारावा असा आग्रह त्यांनी धरला. बौद्ध धर्म, भागवत धर्म आणि सार्वजनिक सत्यधर्म यांच्यातील पटतील तेवढय़ाच बाबींचा स्वीकार करण्याची त्यांची शिकवण होती. कृष्ण, बुद्ध, महावीर, वारकरी संत, महात्मा फुले व महात्मा गांधी हे भारतातील धर्मसुधारणेच्या परंपरेतील पाईक आहेत अशी मांडणी करून, उदार धर्मपरंपरेच्या मांडणीला महर्षीनी नवा आशय दिला. अस्पृश्यता निर्मूलन, धर्म सुधारणा व राष्ट्रीय स्वातंत्र्य यासाठी आग्रही राहून अस्पृश्य, बहुजन व शेतकरी अशा उपेक्षित वर्गाना समाजाच्या मूळ प्रवाहात आणण्यासाठी ते सतत प्रयत्नशील राहिले.
प्रा. गणेश राऊत  
This e-mail address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it

सफर काल-पर्वाची : कुटुंबवत्सल लेनिन
रशियातील १९१७ साली झालेल्या झारशाहीविरुद्ध उठावानंतर वेगाने सर्व हालचाली करून आपला बोल्शेविक पक्ष सत्तेवर आणण्यात मुख्य भूमिका लेनिनने पार पाडली. १९२४ साली मृत्यू होईपर्यंत सर्व रशियन राजकारणावर लेनिनची घट्ट पकड होती. लेनिन व्यक्तिगत जीवनात आर्थिक पातळीवर कनिष्ठ मध्यमवर्गाप्रमाणे राहत होता. रशियाचा पंतप्रधान झाल्यावरही त्याची राहणी साधीच राहिली. त्याच्यात आत्मप्रौढी अजिबात नव्हती. कामामुळे थकवा येई तेव्हा विश्रांतीसाठी डोंगरदऱ्यात फिरून शिकार करणे त्याला आवडे. त्याचा स्वभाव खोडकर, स्वच्छंदी होता. मुलांना लेनिनकाका आपल्याकडे आले की, आनंद होई. त्याचे हास्य सातमजली होते. हसताना त्याचे शरीर घुसळून निघे. संगीताने तो प्रभावित होई. पण संगीताने भावना उचंबळून येतात व क्रांतिकारकाला ते हानिकारक असल्याने तो संगीतापासून दूर राही.
लेनिन-क्रुप्सकाया यांचे वैवाहिक जीवन आनंदी होते. इनेसा या स्त्रीवरही त्याचे प्रेम होते व ती त्याच्या घरातच राही. पण पत्नी क्रुप्सकाया हिलाही नवऱ्याचे इनेसाबरोबरचे संबंध पसंत होते. लेनिन मातृभक्त होता. कुठेही असला तरी आईला नियमितपणे पत्र पाठवीत असे. त्याची आई १९१६ साली वारली. त्या वेळी लेनिन युरोपमध्ये राहत होता. १९१७ साली उठाव व नंतरच्या क्रांतीच्या गडबडीत तो रशियात आला तेव्हा प्रथम आईच्या कबरीपाशी जाऊन आईला श्रद्धांजली वाहिली. शेवटच्या क्षणी आपण आईजवळ नव्हतो, याची खंत त्याला आयुष्यभर राहिली. सर्वसामान्य माणसांचा सहवास त्याला अधिक प्रिय होता. गर्दीच्या साध्या हॉटेलमध्ये, रेल्वेच्या डब्यात त्याला अधिक मोकळे वाटे, असे क्रुप्सकायाने लिहिले आहे. ज्युलियस मार्तोव हा त्याचा जवळचा मित्र होता. ज्युलियस जरी मेन्शेविक पुढारी व लेनिनचा कट्टर विरोधक असला तरी दोघांमधली आपुलकी कधी कमी झाली नाही.
सुनीत पोतनीस  
This e-mail address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it

कुतूहल : मोडके फर्निचर